نور ایران

رنگ به عنوان مهمترین نمود ماده، زادة نور است. نوع گیاهان روی زمین تابع نور است. صورت خاک و زمین به نور وابسته است. هرجا در زمین رنگ و روی خاص خود را دارد. منظره‌های زمین، در نقاط مختلف آن، متفاوتند. امپرسیونیست‌ها در نقاشی، گروهی از هنرمندان قرن 19 بودند که محیط و منظر را براساس نور تفسیر و ترسیم می‌کردند. «کلود مونه» در چهار پردة نقاشی از مناره یک کلیسا، یک منظر را در چهار هنگام روز نمایش داد. آنها در آثار خود، شخصیت شیء را برآمده از نور آن تفسیر می‌کردند. سیمای زمین و شهرهای آن از نور تبعیت می‌کند. شکل معماری یزد، سایه روشن کوچه‌های آن، شدت نور در آسمان و زمین ماسه‌ای کویر از تابش ویژه خورشید در این اقلیم برآمده است. توضیح رابطة میان منظر زمین با نور، در مثال‌هایی که گفته شد موضوع این نوشته نیست. بلکه به اهمیت نور در صورت‌بخشی به محیط زمین نظر دارد؛ صورت‌هایی که در جاهای مختلف، گوناگون‌اند. زمین، با محوری مایل نسبت به خورشید، بر مداری بیضی شکل به دور آن می‌چرخد. درنتیجه دریافت نور خورشید در نقاط مختلف زمین متفاوت است. تفاوت‌های تابش خورشید (نور زمین) به فاصله، زاویه و میزان تابش خورشید به زمین وابسته است. به دلیل موقعیت زمین نسبت به خورشید و نحوة حرکت آن، تفاوت دریافت نور زمین در نقاط مختلف، بسیار زیاد است. پراکندگی خشکی‌ها در سطح کره زمین و یکنواخت‌نبودن آن، دگرگونی تابش خورشید بر زمین را افزون می‌سازد. از این روست که منظر ایرانی، یکه است. هر جای زمین همین وضع را دارد. اما یگانگی منظر ایرانی، دو وصف دارد : اول، متفاوت بودن با دیگر جای‌ها، دوم، نوع و میزان خاص دریافت نور. تنوع گیاهی ایران، قدیم بودن حضور تمدن‌ها در این سرزمین، وجود اقلیم‌های مختلف، همجواری کوه و کویر، رنگ آسمان، جنس خاک، شکل مردمان و رنگ محیط در ایران خصوصیاتی دارد که تنوع و تکامل آن را در جاهای دیگر نمی‌توان دید. این جمله اگرچه کمی جانبدارانه به نظر می‌رسد، اما قابل تحقیق است. ایران، سرزمین آسمان آبی، دشت‌های سبز و خاکی، آب‌های روان و فضایی شفاف است. اینها از نور ایران برآمده‌اند. منظره‌های ایران از خصوصیاتی انحصاری بهره می‌برند. «نفیسه موسویان» در قاب زیبای خود، روایتی از این منظره مثالی را، که برای ایرانیان آشنا و خاطره‌انگیز است، به دست داده؛ اگرچه در این عکس همه چیز عادی است، اما به شکلی حیرت‌آور مملو از نمادها و نمودهایی است که تنها در منظر ایران یافت می‌شود. درک آن برای ایرانیان معنابخش و برای دیگران لذت‌آفرین است.